Zzp’er en rechtspositie: weet jij waar je staat?

Wat zijn je rechten en plichten als zelfstandig ondernemer?

Als zzp’er geniet je van je vrijheid. Je kiest je eigen klanten, bepaalt je eigen tarieven en richt je werk naar eigen inzicht in. Maar hoe zit het eigenlijk met je rechtspositie? Welke rechten heb je – en welke bescherming juist niet? Veel zelfstandigen hebben hierover vragen, en terecht: de wetgeving rondom zzp’ers is allesbehalve overzichtelijk. Tijd voor duidelijkheid.

Geen werknemer, geen werkgever – en dus?

Een zzp’er is in juridische zin geen werknemer, maar ook geen werkgever. Je hebt dus geen arbeidscontract, maar werkt op basis van een overeenkomst van opdracht. Dat betekent dat je geen recht hebt op ontslagbescherming, loondoorbetaling bij ziekte of doorbetaling tijdens vakantie. Je bouwt ook geen pensioen op, en je bent zelf verantwoordelijk voor verzekeringen.

Dat klinkt als een achtergestelde positie, maar er staat iets tegenover: vrijheid en zelfstandigheid. Jij bepaalt de voorwaarden, de samenwerking en het tarief – en je bent vrij om voor meerdere opdrachtgevers tegelijk te werken.

De keerzijde: weinig bescherming

De rechtspositie van zzp’ers is beperkt als het gaat om bescherming. Een paar belangrijke aandachtspunten:

• Ziekte en arbeidsongeschiktheid: Als je ziek wordt, krijg je geen loon doorbetaald. Je kunt dit afdekken met een AOV (arbeidsongeschiktheidsverzekering) of broodfonds.
• Werkloosheid: Als een opdracht stopt, heb je geen recht op WW.
• Opdrachtgevers mogen de samenwerking vaak per direct beëindigen, tenzij je hier zelf andere afspraken over hebt vastgelegd in het contract.
• Je hebt geen cao-rechten of minimumloon, tenzij een sector- of brancheorganisatie daar iets over heeft afgesproken.

Waar heb je wél recht op?

Toch sta je als zzp’er niet helemaal met lege handen. Een aantal wetten en regels biedt jou ook bescherming:

• Algemene wetgeving zoals het Burgerlijk Wetboek geldt ook voor zzp’ers. Bijvoorbeeld bij wanbetaling of onredelijke voorwaarden.
• De Wet op de betalingstermijnen verplicht opdrachtgevers om binnen 30 dagen te betalen, tenzij anders overeengekomen.
• Auteursrecht en eigendomsrecht beschermen je werk en creaties.
• Belastingvoordelen, zoals de zelfstandigenaftrek en MKB-winstvrijstelling, zorgen voor financiële ruimte.

Bovendien kun je als zzp’er altijd contractuele afspraken maken over je tarief, opzegtermijn, leveringsvoorwaarden en aansprakelijkheid. Goede afspraken zijn je beste bescherming.

Holistische toets en schijnzelfstandigheid

De afgelopen jaren is er veel discussie over schijnzelfstandigheid. Wanneer ben je écht zelfstandig – en wanneer lijkt het op loondienst? De rechter kijkt daarbij naar een ‘holistische toets’: de inhoud van het werk, de gezagsverhouding, de mate van zelfstandigheid en de vrijheid om werk te weigeren.

Het lastige? Er zijn geen harde grenzen. Dat maakt je rechtspositie onzeker, zeker als je langdurig voor één opdrachtgever werkt, verplicht aanwezig moet zijn, of geen onderhandelingsruimte hebt.

Vijf tips om je rechtspositie als zzp’er te versterken

1. Zorg voor een duidelijke overeenkomst van opdracht. Leg afspraken schriftelijk vast.
2. Werk voor meerdere opdrachtgevers. Dit voorkomt eenzijdige afhankelijkheid en versterkt je ondernemersstatus.
3. Hanteer je eigen voorwaarden. Denk aan betaling, leveringsvoorwaarden en aansprakelijkheid.
4. Laat je niet aansturen als werknemer. Bewaak je zelfstandigheid in praktijk én uitstraling.
5. Laat je juridisch adviseren bij twijfel. Zeker bij langdurige of complexe opdrachten.

Tot slot

Als zzp’er ben je ondernemer, geen werknemer – en dat brengt een unieke positie met zich mee. Maar het betekent ook dat je zélf verantwoordelijk bent voor je bescherming en rechtszekerheid. Door je goed te informeren en duidelijke afspraken te maken, voorkom je problemen en blijf je in control over je werk én je rechtspositie.